Γαία: Υπάρχει Ελπίδα;

Όταν η Γαία έσμιξε ερωτικά με τον πρωτότοκο γιος της τον Ουρανό (ήταν το πρώτο θεϊκό ζευγάρι), βγήκαν από τα σπλάχνα της οι Τιτάνες (ο Ωκεανός, ο Κοίος, ο Κρείος, ο Υπερίων, ο Ιαπετός και ο Κρόνος), οι Τιτανίδες (η Τηθύς, η Θεία, η Θέμις, η Μνημοσύνη, η Φοίβη και η Ρέα), οι Κύκλωπες (ο Βρόντης, ο Αστερόπης και ο Άργης) και οι τρεις Εκατόγχειρες (ο Αιγαίωνας, ο Κόττος και ο Γύγης).

Ο Ουρανός φοβούμενος μην χάσει την εξουσία του Κόσμου, φυλάκισε τα παιδιά του στα Τάρταρα. Εξοργισμένη η Γη (Γαία), συνωμοτεί με τα παιδιά της και ο Κρόνος αναλαμβάνει να εκδικηθεί τον σκληρόκαρδο πατέρα τους. Τη νύχτα που ο Ουρανός γεμάτος από ερωτικό πάθος άπλωσε το τεράστιο σώμα του πάνω στο κορμί της Γης, ο Κρόνος με ένα ατσαλένιο δρεπάνι τον διαμέλισε και στη συνέχεια, ο πληγωμένος Ουρανός απομακρύνθηκε στον ουράνιο θόλο για να μείνει εκεί αιώνια.

Οι Αρχαίοι Έλληνες με τους Ορφικούς Ύμνους, υμνούν τα στοιχεία της φύσης που διατηρούν συνάμα και το ανθρωπόμορφο στοιχείο. Λένε για τη Γαία:

Γαία θεά, μήτερ μακάρων θνητών τ’ ανθρώπων,
παντρόφε, πανδώτειρα, τελεσφόρε, παντολέτειρα,
αυξιθαλής, φερέκαρπε, καλαίς ώραισι βρύουσα,
έδρανον αθανάτου κόσμου, πολυποίκιλε κούρη,
η λοχίαις ωδίσι κύεις καρπόν πολυειδή,
αιδία, πολύσεπτε, βαθύστερν’, ολβιόμοιρε,
ηδυπνόοις χαίρουσα χλόαις πολυανθέσι δαίμον,
ομβροχαρής, περί ήν κόσμος πολυδαίδαλος άστρων
ειλείται φύσει αενάωι και ρεύμασι δεινοίς.
αλλά, μάκαιρα θεά, καρπούς αύξοις πολυγηθείς
ευμενές ήτορ έχουσα, συν ολβίοισιν εν ώραις.

Θεά Γη, των μακαρίων μητέρα και των θνητών ανθρώπων
πανθρέπτειρα, πανδότρια, τελεσφόρα, πανκαταλύτρα,
αυξητική, καρποφόρα, που σε καλές εποχές αφθονείς,
έδρα του αθανάτου κόσμου, πολυποίκιλη κόρη,
που κυοφορείς με επιτόκιες ωδίνες τον πολυειδή καρπό,
αιωνία, πολύσεπτη, βαθύκολπη, καλότυχη,
που χαίρεσαι μ’ ευωδιαστές πρασινάδες, ω συ σ’ ανθοστολίσματα θεότης,
η ομβριοχαρής, που γύρω της ο πολυποίκιλτος κόσμος των άστρων
περιστρέφεται με την αέναη φύση και τα άγρια ρεύματα.
Αλλά, θεά μακαρία, αύξησε τους πολυχαρείς καρπούς
έχοντας διάθεση ευμενή μαζί με ευφορίες στις εποχές.

Αυτή τη Γη των ύμνων κληρονομήσαμε, το πώς θα την παραδώσουμε στις επόμενες γενιές είναι το στοίχημα. Αυτή τη Γη που αποτέλεσε για όλους τους λαούς του κόσμου πηγή ζωής, συνείδησης και έμπνευσης.

Οι πρόγονοί μας, έχοντας άμεση επαφή με τη φύση, βίωναν την στοργική αγκαλιά της Μητέρας Γης, που τους έδινε τροφή, τους χάριζε χαρά, πόνο και συνέπασχε μαζί τους, Έτσι μπορούσαν να αφουγκραστούν τον παλμό της φύσης, να αναγνωρίσουν ότι τα πάντα γύρω τους σφύζουν από ζωή, ότι αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και τέλος να αντιληφθούν ότι αποτελούν ένα κύτταρο ενός ευρύτερου οργανισμού που είναι ο ίδιος ο πλανήτης.

Η εντύπωση που έχει χαραχθεί στο μυαλό των περισσοτέρων, είναι ότι έχουμε πάρει έναν κακοτράχαλο δρόμο που όσο τον βαδίζουμε τόσο αποκρινόμαστε από την επιλογή της επιστροφής. Υπάρχουν όμως και κάποιες άλλες σκέψειs...

Η Θεωρία της Γαίας

Ο James Lovelock (26-7-1919) είναι επιστήμων, συγγραφέας, μέλος της Βασιλικής Εταιρίας του Λονδίνου, ένα ανήσυχο πνεύμα με ευαισθησία στο περιβάλλον. Εφεύρε τον Ανιχνευτή Παγίδευσης Ηλεκτρονίων που συνέβαλε σε ανακαλύψεις για τη μείωση του όζοντος στην στρατόσφαιρα. Κατασκεύασε και ανέπτυξε πολλά επιστημονικά όργανα που αξιοποιήθηκαν από τη NASA ενώ κατά τη διάρκεια κάποιας συνεργασίας τους, ανέπτυξε την Θεωρία της Γαίας.

Ο Lovelock αρχικά καθόρισε τη Γαία "ως μια πολύπλοκη οντότητα η οποία περιλαμβάνει την βιόσφαιρα της Γης, την ατμόσφαιρα, τους ωκεανούς και το έδαφος. Η συνολική δομή συνιστά ένα σύστημα ανάδρασης ή ένα κυβερνητικό σύστημα το οποίο αναζητά το βέλτιστο δυνατό φυσικό και χημικό περιβάλλον για τη ζωή σε αυτόν τον πλανήτη" . Με λίγα λόγια η Γη δεν είναι ένα νεκρός βράχος πάνω στον οποίο ζουν πλάσματα, αλλά ένα ζωντανός πλανήτης με τον οποίο συμβιώνουν τα υπόλοιπα είδη και εξαιτίας της ύπαρξης της ζωής, οι ζωντανοί οργανισμοί ρυθμίζουν την ατμόσφαιρα και το κλίμα σύμφωνα με τις ανάγκες τους για επιβίωση.

Η αρχική θεωρία του, στηρίχθηκε στα παρακάτω επιχειρήματα:

(*) Η παγκόσμια επιφανειακή θερμοκρασία της Γης έχει παραμείνει σταθερή, παρά την αύξηση της ενέργειας (25% με 30% σε παγκόσμια κλίμακα) που παρέχεται από τον Ήλιο.
(*) Η ατμοσφαιρική σύνθεση παραμένει σταθερή, μολονότι θα έπρεπε να είναι ασταθής.
(*) Η αλμυρότητα των ωκεανών είναι σταθερή. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα έχει παραμείνει στο 3.4% ενώ τα περισσότερα κύτταρα δεν αντέχουν σε τιμές πάνω από το 5%.

Αυτή η αρχική θεωρία επικρίθηκε σφοδρά από τους επιστήμονες, ότι ήταν τελεολογική, ότι δηλαδή όλα τα πράγματα έχουν ένα προκαθορισμένο σκοπό, ότι η αυτορύθμιση του πλανήτη είναι σκόπιμη ή εμπλέκει πρόνοια ή σχεδιασμό εκ μέρους των βιωτών. Ο Lovelock διέψευσε τη κατηγορία και απάντησε στους επικριτές του το 1983, με το μαθηματικό μοντέλο Daisyworld (του κόσμου-μαργαρίτας).

Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου της Γαίας το 1988, κάθε κατηγορία εγκαταλείφθηκε και με τη νέα θεωρία και τη προσομοίωση μέσω υπολογιστών του μοντέλου Daisyworld έγινε περισσότερο αποδεκτή. Στο ίδιο συνέδριο, ο James Kirchner (φυσικός και φιλόσοφος) εξήγησε πως δεν υπάρχει μια Υπόθεση της Γαίας, αλλά πολλές που κυμαίνονται από την "ασθενή" έως την "ισχυρή" και περίγραψε πέντε από αυτές: Επιδραστική Γαία, Συνεξελικτική Γαία, Ομοιοστατική Γαία, Τελεολογική Γαία και Βελτιστοποιητική Γαία.

Ο James Lovelock σε συνεντεύξεις του, δηλώνει ότι "η Γη είναι άρρωστη, η ζημιά είναι μεγάλη. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να προετοιμαστούμε για τις επιπτώσεις".

"Είναι σαν να βρισκόμαστε σε ένα σκάφος αναψυχής στους καταρράκτες του Νιαγάρα. Όλα πηγαίνουν καλά όσο λειτουργούν οι μηχανές, αλλά αν σταματήσουν τότε οδηγούμαστε προς τους καταρράκτες όλο και πιο γρήγορα και δεν υπάρχει καμιά ελπίδα σωτηρίας"

Η θετική πρόβλεψη για της θεωρίας της Γαίας είναι ότι η Ζωή θα βρίσκει πάντα τον τρόπο όταν οι συνθήκες δεν είναι απαγορευτικές και η αρνητική ότι, αν ωθήσουμε τη Γαία να αλλάξει τη μορφή του οικοσυστήματος της, δεν θα καταστρέψουμε τη ζωή πάνω στον πλανήτη αλλά τη δυνατότητα να ζούμε πάνω σε αυτή.

Οι Σκεπτικιστές

Στις αρχές Μαρτίου στην Νέα Υόρκη, στο Διεθνές Συνέδριο του 2008 για τις Κλιματικές Αλλαγές, εξέθεσε τις απόψεις της μια νέα ομάδα, των "σκεπτικιστών", με ειδικούς από όλο τον κόσμο, έχοντας μια εντελώς αντίθετη άποψη για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, υποστηρίζοντας ότι σε καμία περίπτωση δεν ευθύνονται οι άνθρωποι αλλά προκαλείται από φυσικούς λόγους και αιτίες.

Ο Joseph Bast, πρόεδρος του Heartland Institude από το 1990, με πολλές δημοσιεύσεις άρθρων και αναλύσεις σχετικά με οικονομικά, περιβαλλοντικά και πολιτικά θέματα, σύμβουλος σε αρκετά ιδρύματα, συγγραφέας δέκα βιβλίων και εκδότης πέντε μηνιαίων εφημερίδων, έθεσε ερωτήματα όπως:

(*) πόσο αξιόπιστα είναι τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται για να τεκμηριώσουν την πρόσφατη αύξηση της θερμοκρασίας ;

(*) πόση από την πρόσφατη αύξηση της θερμοκρασίας είναι αποτέλεσμα φυσικών αιτίων, και πόση είναι πιθανώς αποτέλεσμα ανθρώπινων δραστηριοτήτων;

(*) πόσο αξιόπιστα είναι τα υπολογιστικά μοντέλα που χρησιμοποιούνται για να προβλέψουν τις μελλοντικές συνθήκες του κλίματος;

(*) είναι η μείωση των εκπομπών η καλύτερη ή η μόνη λύση στη πιθανή αλλαγή κλίματος;

Οι σκεπτικιστές επικρίνουν τον Αμερικάνο πρώην Αντιπρόεδρο Al Gore και όλους εκείνους του φιλελεύθερου μπλοκ που προβλέπουν μεγάλες καταστροφές στη Γη τα επόμενα χρόνια εξαιτίας του φαινόμενου του θερμοκηπίου.

Στις 12 Νοεμβρίου, ο Al Gore ανήγγειλε ότι προσχωρεί σε μια εταιρία κεφαλαίων η οποία επιδιώκει να επωφεληθεί από τον κίνδυνο της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας πουλώντας "πιστώσεις άνθρακα".

Τον κατηγορούν ότι έπεισε εκατομμύρια ανθρώπους, πως η αύξηση του ενός βαθμού της γήινης θερμοκρασίας κατά τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα έχει προκληθεί από τον άνθρωπο, πως προμηνύει μια παγκόσμια καταστροφή και αυτό το χρησιμοποιεί για να πλουτίσει. Άλλωστε ζητά 200 χιλιάδες δολάρια προκειμένου να δώσει ομιλίες.

Υποστηρίζουν ότι συγκέντρωσε δύο εξαιρετικά εύπορους τομείς της Αμερικανικής κοινωνίας (το γνώριζε εξαρχής αυτό), τους επαγγελματίες οικολόγους οι οποίοι σύμφωνα με τις φιλανθρωπικές εκθέσεις έχουν αυξήσει κατά 6 δισεκατομμύρια δολάρια τις φιλανθρωπικές δωρεές κατά το 2006, και τις μεγάλες εταιρίες που επιδιώκουν κυβερνητικές επιχορηγήσεις για την παραγωγή ενέργειας από εναλλακτικές πηγές όπως τον αέρα, τον ήλιο, και την αιθανόλη.

Τα συμπεράσματα από το συνέδριο είναι ότι οι κλιματικές αλλαγές που έπονται δεν θα είναι τόσο έντονες όσο προβλέπονται, ενώ γίνεται σαφές ότι οφείλονται στο φυσικό κύκλο ζωής του πλανήτη μας.

Tο συνέδριο δέχθηκε δριμεία κριτική από την οργάνωση Real Climate ότι ήταν μια φιέστα επικοινωνιακού χαρακτήρα, που είχε σκοπό να τραβήξει την προσοχή των media. Γενικότερα όμως αντιμετωπίστηκε με ευνοϊκά σχόλια από τα ΜΜΕ. Οι Times της Νέας Υόρκης, μια εφημερίδα με φιλελεύθερες τάσεις, αφήνουν πολλά υπονοούμενα ότι οι περισσότεροι επιστήμονες που ασχολούνται με το φαινόμενο του θερμοκηπίου καθοδηγούνται ή παρασύρονται από λανθασμένα στοιχεία και κακές κρίσεις, αφού πολλές προβλέψεις στο πρόσφατο παρελθόν αποδείχθηκαν λανθασμένες.

Οι Οικολόγοι Δεινόσαυροι

Ο απόψεις του πρώην βουλευτή Ανδρέα Ανδριανόπουλου, συμπλέουν με αυτές των σκεπτικιστών. Στο άρθρο του ΑΝ ΟΙ ΔΕΙΝΟΣΑΥΡΟΙ ΗΣΑΝ ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ (Φεβρουάριος 2007), αναφέρει ότι οι εχθροί του καπιταλισμού και της ελεύθερης αγοράς είναι αυτοί που εφεύραν τη διάβρωση του πλανήτη από τις δράσεις της ελεύθερης αγοράς και του ανοιχτού εμπορίου.

Αναρωτιέται, ότι δεν έχουν δοθεί αρκετές εξηγήσεις όπως πχ. πώς ο κόσμος πέρασε μια ιδιαίτερα θερμή περίοδο (θερμότερη από την σημερινή) στα χρόνια του Μεσαίωνα (900-1200 μχ), σε μια εποχή μάλιστα που οι Βίκινγκς καλλιεργούσαν τα (σήμερα παγωμένα) λιβάδια της Γροιλανδίας ενώ δεν υπήρχαν εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ούτε βέβαια και η παραμικρή βιομηχανική δραστηριότητα!

Επισημαίνει με παραδείγματα ότι ακόμα και την δεκαετία του 1970 οι επιστήμονες προειδοποιούσαν για μια επικείμενη καινούργια εποχή των πάγων και τα ΜΜΕ διοχέτευαν τις αντίστοιχες φοβίες.

Ακόμα παρατηρεί "ότι δεν είναι τυχαίο πως όλα σχεδόν τα ηλεκτρονικά μοντέλα προβολής στο μέλλον των κλιματολογικών επιπτώσεων (πάνω στα οποία αποκλειστικά σχεδόν στηρίζονται όλες οι ανησυχητικές επιστημονικές προβλέψεις) παίρνουν σαν βάση εκκίνησης το 1960 – χρόνια δηλ. που βρίσκονται στην καρδιά της τελευταίας λεγόμενης περιόδου παγετού. Και διαπιστώνουν, με τα σημερινά δεδομένα, αύξηση της θερμοκρασίας. Ενώ προβάλουν μοντέλα μεγαλύτερης θέρμανσης στο μέλλον. Αν ληφθεί όμως σαν βάση εκκίνησης λ.χ. το 1980, τότε η αύξηση της θερμοκρασίας, και οι αντίστοιχες προβλέψεις για το μέλλον, θα είναι σχεδόν ασήμαντες!!"

Μας αναφέρει αυτό που λένε πολλοί επιστήμονες, ότι δηλαδή οι πάγοι λειώνουν κοντά στα βόρεια άκρα ενώ στο κέντρο της παγωμένης ηπείρου η μάζα του πάγου αυξάνεται και επίσης για τα οικονομικά συμφέροντα που βρίσκονται πίσω από τις οικολογικές οργανώσεις.

Συμφωνεί ότι ο πλανήτης δεν κινδυνεύει από τις όποιες υπερβολές των κατοίκων του γιατί προσαρμόζεται στις όποιες ανακατατάξεις, ενώ καινούργια είδη ζωής πάντα εμφανίζονται για να ολοκληρώσει με τη διαπίστωση:

“Aν οι δεινόσαυροι ήσαν οικολόγοι, και συντηρούσαν το περιβάλλον της εποχής τους όπως τότε ήταν, το ανθρώπινο είδος δεν θα είχε ποτέ εξελιχθεί. Εμείς δηλ. δεν θα υπήρχαμε σήμερα στη γη… Και ποιος είπε πως στο απώτερο μέλλον δεν θα μπορούσε να εμφανισθεί κάποιο είδος ανώτερο από το ανθρώπινο;”

Η αφορμή για την ανάρτηση ήταν το Διεθνές Συνέδριο του 2008 για τις Κλιματικές Αλλαγές, ένα άρθρο του Στέφανου Φωτίου που δημοσιεύθηκε στον Κόσμο του Επενδυτή και μπορείτε να το διαβάσετε με τίτλο «Όλα καλά, όλα ανθηρά για την υπερθέρμανση του πλανήτη»

Αναφέρθηκα στη Θεά Γαία των αρχαίων Ελλήνων και τη σχέση της Γης με τους πολύ μακρινούς προγόνους μας. Στη συνεχεία σας παρουσίασα εν συντομία τη θεωρία της Γαίας και τις εντελώς αντίθετες απόψεις των σκεπτικιστών. Δυστυχώς για μια ακόμα φορά φαίνεται να υπάρχουν ενδείξεις για οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα και τέλος σας παρέθεσα την άποψη του φιλελεύθερου πρώην βουλευτή Ανδρέα Ανδριανόπουλου.

Θα έλεγα ότι άσχετα με το τι πιστεύει ο καθένας μας, θα μπορούσαμε να δούμε τη θεωρία της Γαίας από τη φιλοσοφικής της πλευρά, δηλαδή σαν μια προσπάθεια να αλλάξει η οπτική μας απέναντι στη φύση. Δεν χρειάζεται να κάνουμε πάρα πολλά, αρκεί ο καθένας να αναλάβει τις ευθύνες του. Να συνεργαστούμε με τη φύση ώστε να αυξήσουμε τις πιθανότητες να ζήσουμε μέσα σε αυτή. Ανακύκλωση, μείωση της σπατάλης νερού, ρεύματος, πετρελαίου και άλλων φυσικών πόρων είναι ένα σημαντικό βήμα. Γνωρίζουμε και δεν έχουμε τη δικαιολογία ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα.

Είμαστε πλασμένοι από την αρχέγονη ουσία της Γης για αυτό δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όσα δημιουργούμε ανήκουν και στην ίδια. Σαν παιδιά της, η δικής της ευημερία είναι απόλυτα εξαρτημένη από την δική μας.